Điều kiện hưởng lương hưu​

Trong quá trình làm việc và cống hiến, người lao động luôn hướng tới việc đảm bảo quyền lợi về hưu trí để có cuộc sống ổn định khi không còn khả năng lao động. Bài viết này ACC HCM sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Điều kiện hưởng lương hưu, bao gồm các tiêu chí, quy định và những điểm cần lưu ý để đảm bảo quyền lợi hưu trí được đầy đủ và hợp pháp. 

1. Điều kiện hưởng lương hưu 

Các quy định về điều kiện hưởng lương hưu tại Việt Nam chủ yếu được điều chỉnh bởi Luật Bảo hiểm xã hội và các văn bản hướng dẫn liên quan.

1.1. Độ tuổi và thời gian tham gia bảo hiểm xã hội – Yếu tố quyết định đầu tiên

Theo quy định pháp luật hiện hành, để được hưởng lương hưu, người lao động phải đạt đến một độ tuổi nhất định và có đủ số năm tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc hoặc tự nguyện. Cụ thể:

• Đối với lao động nam: Từ năm 2022, độ tuổi hưởng lương hưu của nam là 60 tuổi và 6 tháng, và độ tuổi này sẽ tăng dần đến 62 tuổi vào năm 2028.
• Đối với lao động nữ: Từ năm 2022, độ tuổi nghỉ hưu của nữ là 55 tuổi và 8 tháng, và sẽ tăng lên 60 tuổi vào năm 2035.
• Thời gian đóng BHXH tối thiểu: Để đủ điều kiện hưởng lương hưu, người lao động cần đóng BHXH tối thiểu 20 năm. Trong trường hợp không đạt số năm yêu cầu, người lao động có thể đóng bù để đảm bảo quyền lợi hưu trí.

Những điều kiện này nhằm đảm bảo người lao động đã cống hiến một thời gian nhất định, đồng thời cân bằng tài chính quỹ hưu trí. Việc tăng độ tuổi nghỉ hưu theo lộ trình giúp thích ứng với tốc độ già hóa dân số của Việt Nam, từ đó duy trì tính bền vững của quỹ BHXH.

1.2. Điều kiện về mức đóng bảo hiểm xã hội – Quy định về mức hưởng

Bên cạnh độ tuổi và thời gian tham gia BHXH, mức lương hưu mà người lao động được nhận sẽ phụ thuộc vào mức đóng BHXH trong suốt thời gian làm việc. Mức hưởng được tính dựa trên mức lương bình quân và tỷ lệ phần trăm của mức lương đóng BHXH. Các quy định cụ thể bao gồm:

• Tỷ lệ phần trăm lương hưu: Đối với nam, sau 20 năm đóng BHXH, tỷ lệ lương hưu là 45% mức bình quân tiền lương đóng BHXH; mỗi năm đóng thêm sẽ tăng thêm 2%. Đối với nữ, sau 15 năm đóng BHXH sẽ hưởng 45%, và mỗi năm tiếp theo tăng thêm 2% cho đến khi đạt tối đa 75%.
• Tính mức hưởng lương bình quân: Đối với người lao động tham gia BHXH bắt buộc, mức hưởng sẽ dựa trên bình quân tiền lương của các năm cuối trước khi nghỉ hưu. Đối với BHXH tự nguyện, sẽ dựa trên mức đóng trung bình của toàn bộ thời gian tham gia.

Pháp luật áp dụng tỷ lệ và mức hưởng để bảo đảm tính công bằng giữa các đối tượng lao động, khuyến khích việc đóng góp liên tục và lâu dài vào quỹ BHXH.

1.3. Điều kiện rút bảo hiểm xã hội một lần thay vì lương hưu – Quy định bổ sung

Trong trường hợp người lao động không muốn hưởng lương hưu hoặc chưa đủ điều kiện về tuổi, pháp luật cho phép rút BHXH một lần. Điều kiện này nhằm hỗ trợ những trường hợp cần tài chính ngay hoặc có nguyện vọng khác. Điều kiện rút BHXH một lần bao gồm:

• Chưa đủ 20 năm tham gia BHXH và không tiếp tục tham gia BHXH.
• Sau một năm nghỉ việc không tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc.
• Ra nước ngoài định cư hoặc bị mắc bệnh hiểm nghèo.

Việc rút BHXH một lần sẽ giúp người lao động giải quyết khó khăn trước mắt, nhưng họ sẽ không còn quyền lợi hưu trí, vì vậy cần cân nhắc kỹ trước khi quyết định.

1.4. Điều kiện và quy trình nộp hồ sơ hưởng lương hưu – Hướng dẫn chi tiết

Khi đủ điều kiện hưởng lương hưu, người lao động cần thực hiện quy trình nộp hồ sơ để được giải quyết quyền lợi. Hồ sơ hưởng lương hưu bao gồm:

• Giấy đề nghị hưởng lương hưu: Người lao động chuẩn bị và gửi lên cơ quan BHXH nơi đã tham gia đóng BHXH.
• Sổ BHXH: Đây là tài liệu quan trọng, ghi lại toàn bộ quá trình đóng BHXH, để cơ quan BHXH tính toán và xác nhận mức hưởng.
• Giấy tờ chứng minh: Đối với người nghỉ hưu trước tuổi, cần giấy giám định y khoa xác nhận mức suy giảm khả năng lao động; đối với người lao động trong môi trường đặc biệt, cần giấy tờ xác nhận từ cơ quan quản lý.

Việc tuân thủ quy trình nộp hồ sơ giúp người lao động nhận được lương hưu đúng hạn và tránh những vấn đề pháp lý không mong muốn.

Những điều kiện và quy định trên đảm bảo rằng người lao động có thể nhận được quyền lợi hưu trí một cách công bằng và hợp pháp, đồng thời bảo vệ quỹ bảo hiểm xã hội khỏi tình trạng thiếu hụt tài chính trong tương lai.

>>> Bạn có thể xem thêm bài viết về: Lương đại tá quân đội về hưu là bao nhiêu​?

2. Các trường hợp được hưởng lương hưu sớm

Trong nhiều trường hợp đặc biệt, người lao động có thể nhận lương hưu sớm mà không phải đợi đến tuổi nghỉ hưu chính thức. Những trường hợp này thường được quy định rõ ràng nhằm hỗ trợ những người không còn khả năng lao động hoặc làm việc trong các môi trường khắc nghiệt. Theo quy định hiện hành tại Điều 169, Khoản 1 Điều 219 Bộ luật Lao động 2019 và Nghị định số 135/2020/NĐ-CP ngày 18/11/20 thì người lao động có thể nghỉ hưu thấp hơn không quá 5 tuổi so với tuổi nghỉ hưu của người lao động làm việc trong điều kiện lao động bình thường nếu có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên và thuộc một trong các trường hợp dưới đây:

• Có từ đủ 15 năm trở lên làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục do Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế ban hành;
• Có từ đủ 15 năm trở lên làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn (bao gồm cả thời gian làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên trước ngày 1/1/2021);
• Có tổng thời gian làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm và thời gian làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn (bao gồm cả thời gian làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên trước ngày 1/1/2021) từ đủ 15 năm trở lên;
• Bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên.

Người lao động có thể nghỉ hưu thấp hơn tối đa 10 tuổi so với tuổi nghỉ hưu của người lao động làm việc trong điều kiện lao động bình thường nếu có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên và thêm một trong các điều kiện sau:

• Có đủ 15 năm làm công việc khai thác than trong hầm lò;
• Bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên;

Người lao động không bị quy định giới hạn về tuổi đời khi đã có đủ 20 năm đóng BHXH và thuộc một trong các trường hợp sau đây:

• Bị nhiễm HIV/AIDS do tai nạn rủi ro nghề nghiệp;
• Bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên và có đủ 15 năm làm nghề hoặc công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục do Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế ban hành.

Việc hưởng lương hưu sớm giúp người lao động đảm bảo quyền lợi khi sức khỏe hoặc hoàn cảnh không cho phép tiếp tục công việc. Tùy vào từng trường hợp cụ thể, pháp luật đã quy định rõ ràng nhằm hỗ trợ nhóm đối tượng đặc biệt này, giúp họ có thể an tâm và ổn định cuộc sống khi bước vào giai đoạn tuổi già.

>>> Bạn có thể xem thêm bài viết về: Mức lương trung bình của ngành quản trị kinh doanh​

3. Mức hưởng lương hưu hiện nay

Cơ sở tính mức hưởng lương hưu: Mức hưởng lương hưu tại Việt Nam được xác định dựa trên nhiều yếu tố, trong đó bao gồm tổng thời gian đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) và mức tiền lương đóng bảo hiểm trong suốt thời gian lao động. Pháp luật quy định mức hưởng lương hưu để đảm bảo công bằng cho người lao động dựa trên số năm đóng BHXH cũng như mức đóng trong từng giai đoạn cụ thể. Mức lương hưu được tính theo tỷ lệ phần trăm trên mức bình quân tiền lương đóng bảo hiểm xã hội của người lao động. Tỷ lệ này có sự chênh lệch giữa lao động nam và lao động nữ, phụ thuộc vào số năm đóng BHXH.

Cách tính tỷ lệ hưởng lương hưu: Tỷ lệ hưởng lương hưu là yếu tố quan trọng quyết định mức lương hưu hàng tháng mà người lao động sẽ nhận. Theo pháp luật Việt Nam:

• Lao động nữ: Để đạt mức hưởng lương hưu cơ bản, lao động nữ phải có tối thiểu 15 năm đóng BHXH. Từ đó, mỗi năm đóng BHXH sẽ tương ứng với 3% mức lương hưu, nhưng không quá 75% của mức bình quân tiền lương đóng BHXH.
• Lao động nam: Lao động nam cần tối thiểu 20 năm đóng BHXH để có mức hưởng lương hưu. Mỗi năm đóng BHXH sẽ được cộng thêm vào tỷ lệ lương hưu theo quy định 2% cho đến khi đạt ngưỡng tối đa là 75%.

Tỷ lệ hưởng lương hưu sẽ tăng thêm nếu thời gian đóng BHXH vượt quá quy định tối thiểu và được khống chế ở mức 75% tổng bình quân tiền lương đóng BHXH.

Mức bình quân tiền lương đóng bảo hiểm xã hội: Đây là cơ sở tính mức hưởng lương hưu hàng tháng. Quy định pháp luật hiện hành về BHXH đưa ra phương thức tính toán cụ thể:

• Đối với người lao động làm việc trong khu vực nhà nước, mức bình quân tiền lương đóng BHXH là mức bình quân tiền lương của 5, 6 hoặc 8 năm (tùy từng đối tượng và thời gian tham gia) cuối cùng trước khi về hưu.
• Đối với người lao động làm việc trong khu vực tư nhân, mức bình quân tiền lương đóng BHXH là mức bình quân tiền lương của toàn bộ thời gian tham gia BHXH từ khi bắt đầu lao động.

Pháp luật Việt Nam đã điều chỉnh quy định này để phù hợp với các đối tượng lao động và mức độ tham gia hệ thống bảo hiểm xã hội, tạo ra sự công bằng và phù hợp với thực tế.

Các trường hợp đặc biệt về mức hưởng lương hưu: Pháp luật cũng có những quy định về mức hưởng lương hưu trong các trường hợp đặc biệt, chẳng hạn như:

• Lao động làm việc trong môi trường độc hại hoặc nặng nhọc: Người lao động làm việc trong điều kiện độc hại, nguy hiểm hoặc tại các vùng đặc biệt khó khăn sẽ được cộng thêm tỷ lệ hưởng lương hưu cho từng năm làm việc trong các điều kiện này.
• Người lao động về hưu trước tuổi: Nếu người lao động về hưu trước tuổi do suy giảm khả năng lao động, tỷ lệ hưởng lương hưu sẽ bị giảm đi một phần tùy theo độ tuổi về hưu so với quy định. Hiện nay, người lao động bị suy giảm từ 61% khả năng lao động trở lên có thể nghỉ hưu sớm, nhưng sẽ bị giảm tỷ lệ lương hưu 2% cho mỗi năm nghỉ hưu sớm.

Mức lương hưu tối thiểu: Pháp luật Việt Nam quy định mức lương hưu tối thiểu để đảm bảo quyền lợi cơ bản cho người lao động, nhằm giúp họ có thu nhập ổn định khi về hưu. Theo quy định hiện hành, mức lương hưu hàng tháng của người lao động không được thấp hơn mức lương cơ sở do Nhà nước quy định tại thời điểm nhận lương hưu. Điều này áp dụng cho người lao động đủ số năm đóng BHXH và nghỉ hưu ở tuổi quy định. Trong trường hợp người lao động nghỉ hưu trước tuổi hoặc có số năm đóng BHXH chưa đủ mức tối thiểu, mức hưởng lương hưu sẽ được điều chỉnh theo từng trường hợp cụ thể, và có thể không đạt mức tối thiểu này.

Các yếu tố ảnh hưởng đến mức hưởng lương hưu: Mức lương hưu không chỉ phụ thuộc vào thời gian đóng BHXH và tỷ lệ hưởng, mà còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác:

• Thời điểm về hưu: Người lao động nghỉ hưu càng sớm thì mức lương hưu hàng tháng có thể sẽ thấp hơn. Việc kéo dài thời gian lao động giúp tăng tỷ lệ hưởng và mức lương hưu cao hơn.
• Lao động tự do và lao động chính thức: Người lao động chính thức đóng BHXH theo mức lương cao sẽ có mức bình quân tiền lương đóng BHXH cao hơn lao động tự do, từ đó mức lương hưu hàng tháng cũng cao hơn.

Mức hưởng lương hưu hiện nay theo pháp luật Việt Nam được xác định theo các tiêu chí rõ ràng nhằm bảo vệ quyền lợi của người lao động, phù hợp với tình hình thực tế kinh tế – xã hội. Việc nắm rõ các quy định về lương hưu sẽ giúp người lao động chủ động lên kế hoạch tài chính khi về hưu, đảm bảo ổn định và bền vững cho cuộc sống sau khi nghỉ hưu.

>>> Bạn có thể xem thêm bài viết về: Hướng dẫn cách tính lương giáo viên THCS

4. Câu hỏi thường gặp 

Người lao động có thể nhận lương hưu khi đang làm việc ở doanh nghiệp khác không?

Có, theo quy định, người lao động đã đủ điều kiện và bắt đầu nhận lương hưu vẫn có quyền làm việc ở các doanh nghiệp khác. Trong trường hợp này, họ có thể nhận lương hưu đồng thời với mức lương từ công việc mới. Tuy nhiên, khi đã hưởng lương hưu, người lao động không còn bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc ở doanh nghiệp mới, trừ khi họ lựa chọn tham gia BHXH tự nguyện để hưởng thêm quyền lợi. Việc làm này cho phép người lao động vừa hưởng lương hưu, vừa tiếp tục làm việc để đảm bảo tài chính cá nhân.

Người lao động có thể tiếp tục đóng BHXH tự nguyện sau khi đã đủ điều kiện hưởng lương hưu không?

Có, người lao động hoàn toàn có thể tham gia BHXH tự nguyện sau khi đủ điều kiện hưởng lương hưu nếu muốn gia tăng mức hưởng hoặc để bảo vệ các quyền lợi bổ sung cho bản thân hoặc gia đình. Mức hưởng của BHXH tự nguyện sẽ được cộng dồn vào số năm đóng BHXH và có thể dẫn đến mức lương hưu cao hơn. Đây là lựa chọn hữu ích cho những người vẫn có nhu cầu tăng thêm thu nhập hưu trí hoặc muốn duy trì bảo hiểm lâu dài. Việc này cũng cho phép linh hoạt về tài chính trong tương lai.

Nếu nghỉ hưu trước tuổi nhưng chưa đủ thời gian tham gia BHXH tối thiểu, người lao động cần làm gì?

Trong trường hợp người lao động nghỉ hưu trước tuổi nhưng chưa đóng đủ 20 năm BHXH, họ có thể chọn tham gia BHXH tự nguyện để đủ số năm yêu cầu. Người lao động có thể đóng bù một lần hoặc tiếp tục đóng theo thời gian để đạt đủ 20 năm. Khi đã đủ thời gian đóng BHXH, họ có thể làm hồ sơ hưởng lương hưu. Đây là một cách giúp người lao động linh hoạt hơn trong việc đáp ứng các yêu cầu hưởng lương hưu và đảm bảo quyền lợi hưu trí khi về già.

Bài viết về Điều kiện hưởng lương hưu, có thể thấy rằng nắm rõ các yêu cầu để được hưởng lương hưu không chỉ giúp người lao động chuẩn bị tốt cho tương lai mà còn đảm bảo quyền lợi chính đáng khi về hưu. Nếu bạn còn thắc mắc về điều kiện hưởng lương hưu hoặc cần hỗ trợ tư vấn cụ thể, hãy liên hệ với ACC HCM để được tư vấn và hỗ trợ tận tình.