Trong bối cảnh đất đai công ích đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội, việc hiểu rõ “Hoa lợi công sản là gì? Thu hoa lợi công sản từ quỹ đất công ích” trở nên thiết yếu. Để nắm vững quy trình cũng như các quy định pháp luật về hoa lợi công sản, bạn có thể tham khảo những thông tin chi tiết từ ACC HCM, giúp đưa ra lựa chọn hợp lý và chính xác khi sử dụng đất công ích cho các mục tiêu kinh tế.
1. Hoa lợi công sản là gì?
Hoa lợi công sản được hiểu là những lợi ích kinh tế phát sinh từ việc khai thác, sử dụng các tài sản công, đặc biệt là đất đai thuộc quyền sở hữu nhà nước hoặc cộng đồng. Các lợi ích này thường là những sản phẩm vật chất hoặc tài sản giá trị kinh tế, có được từ việc sử dụng đất công và các tài sản khác. Khái niệm hoa lợi công sản bao gồm cả những thu nhập định kỳ và các lợi ích có giá trị lâu dài từ tài sản công ích, được nhà nước hoặc các đơn vị quản lý công sử dụng hoặc cho thuê. Theo quy định tại Khoản 1 Điều 109 Bộ luật Dân sự năm 2015 hiện hành, thì hoa lợi được định nghĩa là sản vật tự nhiên mà tài sản mang lại. Hoa lợi là sản vật (hay còn gọi là vật mới) tạo thành do sự phát triển tự nhiên có tính chất hữu cơ thu được từ vật ban đầu, từ trồng trọt hoặc từ chăn nuôi. Ví dụ như cây là tài sản ban đầu (tài sản gốc) khi chín muồi cho ra hoa, quả thì hoa và quả chính là hoa lợi, hoặc gia cầm là tài sản gốc thì khi gia cầm đẻ trứng thì trứng đó là hoa lợi. Theo nguyên tắc, chủ sở hữu vật ban đầu là chủ sở hữu đối với hoa lợi, nếu không có thỏa thuận khác hoặc pháp luật không có quy định khác.
Ngoài ra, căn cứ theo khoản 1 Điều 3 Luật Quản lý tài sản công năm 2017 thì tài sản công được xác định là khái niệm để chỉ tài sản thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước là đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý trong phạm vi cả nước, bao gồm:
- Tài sản công phục vụ cho hoạt động quản lý, cung cấp dịch vụ công, bảo đảm quốc phòng, an ninh tại cơ quan, tổ chức, đơn vị. Ví dụ như máy bay quân dụng, súng, pháo…;
- Tài sản kết cấu hạ tầng nhằm phục vụ lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, ví dụ như cầu, đường, trạm cao áp…;
- Tài sản được xác lập quyền sở hữu toàn dân ví dụ như tài nguyên khoáng sản, các mỏ quặng, than, nước…;
- Tài sản công tại doanh nghiệp, ví dụ như tài sản của nhà nước cho doanh nghiệp quản lý và nó được tính vào phần góp vốn của nhà nước vào doanh nghiệp đó…;
- Tiền thuộc ngân sách nhà nước, các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, dự trữ ngoại hối nhà nước, ví dụ như ngoại tệ, chứng khoán, trái phiếu Chính phủ, vàng… ;
- Đất đai và các loại tài nguyên khác có liên quan.
Hoa lợi công sản đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế – xã hội, giúp tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước và hỗ trợ các hoạt động công ích. Các lợi ích thu được từ tài sản công được sử dụng để phục vụ các dự án phát triển cộng đồng, như xây dựng cơ sở hạ tầng, cải thiện dịch vụ công, hoặc hỗ trợ cho các nhóm dân cư yếu thế. Ngoài ra, hoa lợi công sản còn là một công cụ để quản lý và điều tiết thị trường đất đai. Nhà nước có thể sử dụng lợi nhuận từ tài sản công để điều chỉnh nguồn cung quỹ đất cho các hoạt động kinh doanh, phục vụ các mục đích phát triển bền vững. Đặc biệt, nguồn thu từ hoa lợi công sản còn góp phần tạo ra môi trường đầu tư thuận lợi, khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào các dự án công ích.
>>> Bạn có thể xem thêm bài viết: Bảng giá đất tại TPHCM mới nhất
2. Thu hoa lợi công sản từ quỹ đất công ích
Việc thu hoa lợi công sản từ quỹ đất công ích là một quy trình nhằm khai thác các nguồn lợi ích từ quỹ đất thuộc sở hữu công cộng, mang lại nhiều giá trị về mặt kinh tế, xã hội và môi trường. Đây là một quá trình quan trọng trong việc quản lý và sử dụng hiệu quả đất công ích, đảm bảo nguồn lợi thu được từ tài sản công được phục vụ cho mục tiêu phát triển cộng đồng và hỗ trợ ngân sách địa phương. Theo quy định của Bộ Tài chính các khoản thu ngân sách xã hưởng 100% là các khoản thu dành cho xã sử dụng toàn bộ để chủ động về nguồn ngân sách bảo đảm các nhiệm vụ chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển….trong đó bao gồm cả nguồn thu ngân sách xã, cụ thể là thu từ quỹ đất công ích và hoa lợi công sản khác do xã quản lý theo quy định của pháp luật Việt Nam. Như vậy, theo đó thì ủy ban nhân dân cấp xã khi thu được quỹ đất công ích phải nộp 100% vào nguồn thu ngân sách nhà nước với đề mục là “Thu từ quỹ đất công ích và thu hoa lợi cộng sản khác”. Vì thế đây là nguồn thu thuộc ngân sách nhà nước hưởng 100%.
Theo các quy định nêu trên thì khoản thu hoa lợi công sản từ đất công ích phải được tổng hợp đầy đủ vào thu cân đối ngân sách nhà nước và bố trí cho các nhiệm vụ chi của xã theo đúng quy định của pháp luật ngân sách nhà nước và các văn bản hướng dẫn khác có liên quan. Về những khoản hoa lợi phát sinh từ đất công ích, có thể kể đến như những khoảng đất công, đầm, hồ, ao mà nguồn gốc là của công, trong cải cách ruộng đất không chia cho nông dân và những tài sản công như rừng, núi, sông ngòi… nằm trong địa hạt xã, nhà nước không có sức khai thác hoặc không có điều kiện trực tiếp quản lý những hoa lợi đó. Quá trình xử lý các nguồn thu hoa lợi này như sau:
- Thứ nhất, đối với ruộng đất, ao hồ, đồng cỏ dùng vào sản xuất nông nghiệp thì nhà nước tiến hành xem xét giao cho hợp tác xã sản xuất nông nghiệp sử dụng. Tức là sẽ giao cho hợp tác xã sử dụng và tổ chức kinh doanh, nhưng hợp tác xã phải trích một phần thu nhập để đóng góp cho xã.
- Thứ hai, đối với những vườn cây ăn quả và những cơ sở nuôi cá do ủy ban hành chính xã hiện đang trực tiếp quản lý và thu hoa lợi thì ủy ban hành chính huyện cần phải cân nhắc, xem xét mọi mặt, bàn bạc kỹ lưỡng với xã và hợp tác xã để giải quyết thỏa đáng từng trường hợp một sao cho lợi ích của hợp tác xã và của xã không trái ngược nhau và nhất là không gây thiệt hại cho sản xuất. Nếu hợp tác xã nhận để tiếp tục khai thác thì hợp tác xã phải bảo đảm giữ vững và phát triển cơ sở sản xuất và phải trả lại cho xã những chi phí xã đã bỏ ra, theo những điều kiện thỏa thuận giữa hai bên, ghi rõ trong hợp đồng được ủy ban hành chính huyện duyệt và kiểm tra việc thi hành. Cần rút kinh nghiệm trong thời gian qua, một số nơi dùng biện pháp quan liêu, mệnh lệnh, giải quyết vội vàng, đơn giản, làm ảnh hưởng đến sản xuất và lợi ích chung của nhân dân.
- Thứ ba, đối với những hoa lợi khác mà thuộc về công sản như cây, cành, hoa quả của những cây cối có sẵn trên đất công hoặc do xã tổ chức trồng ở ven đường, ven đê, trong sân trường học, trạm xá, trụ sở… thì ủy ban hành chính cấp xã cần phải tiến hành bảo vệ, phát triển và khai thác.
- Thứ tư, về cá tự nhiên trong các đầm, hồ, ao… mà chưa có hợp tác xã nào đăng ký xin sử dụng thì ủy ban hành chính xã cũng phải lo bảo vệ và khai thác vì đây cũng là một nguồn thu đáng kể cho ngân sách xã, phường, thị trấn.
- Thứ năm, đối với các tài sản vô chủ hoặc chưa xác định được chủ thì xã có nhiệm vụ trông nom, bảo vệ và chỉ được đem ra sử dụng nếu được ủy ban hành chính cấp tỉnh cho phép.
>>> Đọc thêm bài viết về: Kỳ quy hoạch sử dụng đất là bao nhiêu năm?
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thu hoa lợi công sản
Việc thu hoa lợi công sản từ đất công ích chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố, đòi hỏi quản lý hợp lý và hiệu quả nhằm tối ưu lợi ích cho cộng đồng. Để hiểu rõ những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình này, chúng ta sẽ xem xét các yếu tố về chính sách pháp lý, yếu tố quản lý và giám sát, cũng như ảnh hưởng từ điều kiện tự nhiên và yếu tố xã hội.
3.1. Chính sách pháp lý về đất đai và thu hoa lợi công sản
Chính sách pháp lý là nền tảng quyết định khả năng và phạm vi thu hoa lợi công sản. Các quy định pháp lý liên quan đến việc sử dụng, quản lý và thu lợi từ đất công có vai trò định hướng, đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp trong quy trình thu lợi. Cụ thể, Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành quy định rõ về các điều kiện sử dụng, phân bổ nguồn thu, và phương thức thu hoa lợi từ đất công ích.
- Cấp phép và phê duyệt: Mọi hoạt động thu hoa lợi đều cần có sự cấp phép của cơ quan có thẩm quyền, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật.
- Quy định sử dụng đất công ích: Pháp luật phân định rõ các loại đất công ích và mục đích sử dụng, từ đó hướng dẫn cụ thể về cách thức sử dụng và thu lợi.
- Chính sách khuyến khích hoặc hạn chế: Nhà nước có thể đưa ra các chính sách khuyến khích hoặc hạn chế việc thu hoa lợi từ một số loại đất cụ thể, tùy theo mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội của từng địa phương.
Những quy định pháp lý rõ ràng không chỉ đảm bảo tính minh bạch mà còn giúp điều tiết hoạt động thu hoa lợi theo hướng có lợi cho cộng đồng, ngăn ngừa các trường hợp sử dụng tài sản công ích sai mục đích.
3.2. Yếu tố quản lý và giám sát từ các cơ quan chức năng
Công tác quản lý và giám sát đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển các nguồn thu hoa lợi công sản, tránh thất thoát và đảm bảo tài sản công được sử dụng hiệu quả. Các cơ quan chức năng, như các sở tài nguyên và môi trường, có trách nhiệm giám sát và đảm bảo các quy định về thu hoa lợi công sản được thực hiện đúng cách.
- Quản lý hiệu quả tài sản công: Việc quản lý đất công và hoa lợi thu được cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị quản lý nhà nước, tránh tình trạng lạm dụng hoặc sử dụng sai mục đích.
- Giám sát và kiểm tra định kỳ: Cơ quan chức năng thường xuyên kiểm tra, đánh giá hoạt động thu hoa lợi để phát hiện các sai sót và kịp thời điều chỉnh. Điều này giúp bảo đảm quyền lợi cho nhà nước và cộng đồng.
- Xử lý vi phạm: Khi phát hiện các vi phạm trong việc thu hoa lợi công sản, cần có biện pháp xử lý kịp thời để bảo vệ nguồn thu cho ngân sách và đảm bảo tính minh bạch.
Quản lý và giám sát hiệu quả sẽ giúp giảm thiểu các rủi ro về thất thoát tài sản công, đồng thời duy trì sự công bằng trong phân bổ các nguồn lợi từ đất công.
3.3. Điều kiện tự nhiên và cơ sở hạ tầng
Điều kiện tự nhiên là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến năng suất và hiệu quả của việc thu hoa lợi từ đất công. Các yếu tố này bao gồm địa hình, khí hậu, nguồn nước và chất lượng đất, cùng với mức độ phát triển của cơ sở hạ tầng hỗ trợ như hệ thống giao thông, điện, và cấp thoát nước.
- Địa hình và khí hậu: Địa hình đồi núi, đồng bằng hay khí hậu nhiệt đới, ôn đới đều có tác động trực tiếp đến việc trồng trọt và khai thác hoa lợi công sản. Vùng có khí hậu thuận lợi và đất đai màu mỡ thường thu được sản lượng cao hơn.
- Nguồn nước: Đối với các vùng sản xuất nông nghiệp, nước là yếu tố không thể thiếu. Các vùng có hệ thống thủy lợi và nguồn nước dồi dào sẽ có lợi thế lớn hơn trong việc thu hoa lợi từ đất công.
- Cơ sở hạ tầng: Hệ thống giao thông, thủy lợi và cơ sở lưu trữ cũng ảnh hưởng đến khả năng vận chuyển và bảo quản hoa lợi công sản, từ đó ảnh hưởng đến giá trị và chất lượng của sản phẩm thu được.
Những điều kiện tự nhiên và cơ sở hạ tầng thuận lợi giúp tối đa hóa lợi ích từ việc thu hoa lợi công sản, đồng thời giảm chi phí vận hành và bảo trì.
3.4. Yếu tố xã hội và cộng đồng địa phương
Yếu tố xã hội, bao gồm mức độ đồng thuận và ý thức của cộng đồng địa phương, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả của việc thu hoa lợi công sản. Sự tham gia và hỗ trợ của cộng đồng không chỉ giúp quá trình thu lợi diễn ra suôn sẻ mà còn góp phần bảo vệ, phát triển tài sản công.
- Ý thức cộng đồng: Nếu cộng đồng địa phương nhận thức được lợi ích của việc sử dụng đất công ích đúng quy định, họ sẽ tham gia bảo vệ và hỗ trợ quá trình khai thác hoa lợi công sản.
- Mức độ phối hợp: Sự phối hợp giữa chính quyền địa phương và người dân giúp tối ưu hóa việc quản lý và phân phối hoa lợi thu được, đảm bảo lợi ích chung cho cả cộng đồng.
- Xây dựng lòng tin: Việc thu hoa lợi công sản cần được thực hiện minh bạch, có sự tham gia của cộng đồng để xây dựng lòng tin và tránh các mâu thuẫn tiềm ẩn.
Những yếu tố xã hội này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả thu hoa lợi mà còn góp phần tạo môi trường ổn định, lâu dài cho sự phát triển và quản lý tài sản công ích.
>>> Bạn có thể tham khảo thêm bài viết: Nhà dưới 30m2 có được cấp phép xây dựng?
4. Đất hoa lợi công sản có thể chuyển mục đích sử dụng thành đất ở được không?
Theo quy định của pháp luật thì đất hoa lợi công sản có thể chuyển mục đích sử dụng tuy nhiên thường chỉ được áp dụng đối với những phần đất được xác lập trước ngày 15 tháng 10 năm 1993. Còn các phần đất được xác định là đất công như ngày hôm nay thì không thể được chuyển sang đất thổ cư được tại Việt Nam, do việc quản lý đất đai đã được quản lý khá chặt chẽ về mặt quy hoạch. Trong trường hợp gia đình mà đang sử dụng đất hoa lợi công sản được đóng thiếu hàng năm hay muốn chuyển sang đất thổ cư thì hoàn toàn có thể thực hiện được trên thực tế. Nếu trong trường hợp mà gia đình đã có quyết định giao đất của cơ quan mà đến thời điểm hiện tại cơ quan này không còn nhu cầu sử dụng mảnh đất, không đòi lại đất hay đất đó cũng không có tranh chấp, đồng thời thì việc sử dụng mảnh đất của gia đình là sử dụng ổn định, có giấy tờ xác nhận việc đóng thuế đầy đủ do đó gia đình sẽ được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và cũng không phải nộp tiền sử dụng đất. Ngoài ra, nếu phần diện tích đất ở trong hạn mức công nhận quyền sử dụng đất tại địa phương thì gia đình sẽ không phải nộp tiền sử dụng đất, còn đối với phần diện tích đất ở ngoài hạn mức công nhận quyền sử dụng đất tại địa phương thì gia đình sẽ phải nộp tiền sử dụng đất.
Nhìn chung, đất hoa lợi công sản có thể chuyển đổi thành đất ở nếu đáp ứng được các điều kiện và quy trình pháp lý do Nhà nước quy định. Tuy nhiên, người có nhu cầu chuyển đổi cần nắm vững các quy định pháp luật và làm việc chặt chẽ với cơ quan chức năng để đảm bảo quyền lợi hợp pháp, tránh những rắc rối về sau.
5. Câu hỏi thường gặp
Nếu đất hoa lợi công sản không nằm trong quy hoạch đất ở, tôi có thể xin chuyển đổi mục đích sử dụng được không?
Nếu đất hoa lợi công sản không nằm trong quy hoạch sử dụng làm đất ở, việc xin chuyển đổi mục đích sử dụng đất sẽ không được phê duyệt. Quy hoạch sử dụng đất do Nhà nước phê duyệt thường chỉ rõ mục đích sử dụng của từng khu đất để đảm bảo sự phát triển đồng bộ và hợp lý. Nếu khu đất của bạn không nằm trong quy hoạch đất ở, bạn có thể đề xuất điều chỉnh quy hoạch, nhưng thủ tục này phức tạp và đòi hỏi thời gian, thẩm định từ các cơ quan có thẩm quyền, và thường cần lý do hợp lý hoặc mục tiêu phát triển cụ thể.
Ai là người có thẩm quyền phê duyệt việc chuyển đổi đất hoa lợi công sản sang đất ở?
Thẩm quyền phê duyệt chuyển đổi mục đích sử dụng đất hoa lợi công sản thuộc về các cơ quan quản lý đất đai tại cấp tỉnh hoặc thành phố trực thuộc trung ương, cụ thể là Sở Tài nguyên và Môi trường. Đối với một số diện tích đất lớn hoặc thuộc quy hoạch đặc thù, việc chuyển đổi có thể cần sự phê duyệt của UBND tỉnh hoặc thành phố, hoặc thậm chí phải thông qua Hội đồng Nhân dân ở địa phương. Quá trình thẩm định và phê duyệt sẽ dựa trên quy hoạch sử dụng đất, mục đích phát triển đô thị, và các quy định pháp luật hiện hành.
Có phải mọi loại đất công sản đều có thể chuyển thành đất ở không?
Không phải mọi loại đất công sản đều có thể chuyển thành đất ở. Chỉ những khu đất công sản đáp ứng đầy đủ các điều kiện pháp lý, phù hợp với quy hoạch, và được các cơ quan có thẩm quyền xem xét phê duyệt mới có thể chuyển đổi sang mục đích đất ở. Nhiều loại đất công sản được quy hoạch cho các mục đích như bảo tồn môi trường, xây dựng cơ sở hạ tầng công cộng, hoặc phục vụ các lợi ích cộng đồng, nên sẽ bị hạn chế chuyển đổi thành đất ở để đảm bảo đáp ứng đúng mục tiêu sử dụng ban đầu mà Nhà nước đã quy hoạch.
Việc hiểu rõ “Hoa lợi công sản là gì? Thu hoa lợi công sản từ quỹ đất công ích” đóng vai trò quan trọng trong quản lý và sử dụng quỹ đất công ích hiệu quả. Người dân và doanh nghiệp nên tìm hiểu kỹ về thủ tục này hoặc tham khảo ý kiến từ các chuyên gia pháp lý nhằm tránh những sai sót không đáng có. Nếu bạn cần hỗ trợ chi tiết về hoa lợi công sản và cách thức thu từ quỹ đất công ích, ACC HCM sẵn sàng đồng hành để mang đến những giải pháp pháp lý chất lượng và hiệu quả.
