Tranh chấp đất đai là vấn đề phổ biến trong quản lý đất đai, và việc hòa giải trước khi khởi kiện đóng vai trò quan trọng trong quá trình giải quyết. Vậy “Tranh chấp đất đai có bắt buộc phải hòa giải không”? Hãy cùng ACC HCM tìm hiểu chi tiết về yêu cầu hòa giải trong tranh chấp đất đai trong bài viết dưới đây.
Tranh chấp đất đai có bắt buộc phải hòa giải không?
Hòa giải tranh chấp đất đai là giải quyết các tranh chấp liên quan đến quyền sử dụng đất thông qua việc thương lượng và thỏa thuận giữa các bên có liên quan, dưới sự hỗ trợ của các tổ chức, cơ quan có thẩm quyền. Quá trình này nhằm mục đích đạt được sự đồng thuận giữa các bên mà không cần phải ra tòa án, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời duy trì mối quan hệ cộng đồng.
Đặc điểm của hòa giải tranh chấp đất đai:
Thực hiện tại cơ sở: Hòa giải thường được tiến hành tại Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc tổ hòa giải ở khu dân cư.
Không có tính cưỡng chế: Các bên tham gia hòa giải hoàn toàn tự nguyện. Nếu hòa giải thành công, biên bản hòa giải sẽ có giá trị pháp lý.
Quy trình đơn giản: Hòa giải là bước đầu tiên trong thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai trước khi có thể khởi kiện ra tòa.
Kết quả hòa giải: Nếu hòa giải thành công, các bên sẽ cam kết thực hiện theo biên bản hòa giải; nếu không thành công, các bên có thể khiếu nại hoặc kiện ra tòa.
2. Tranh chấp đất đai có bắt buộc phải hòa giải không?
Theo quy định tại điều 236 Luật Đất đai 2024, hòa giải tranh chấp đất đai được chia ra 2 loại như sau:
2.1 Hòa giải tự nguyện
Hòa giải tự nguyện được nhà nước khuyến khích: Trong trường hợp tranh chấp đất đai, các bên liên quan có thể tự hòa giải với nhau mà không cần sự can thiệp của cơ quan nhà nước. Việc hòa giải tự nguyện có thể xảy ra trong phạm vi gia đình, cộng đồng hoặc giữa các bên tranh chấp, và có thể thực hiện qua các hình thức như hòa giải ở cơ sở (theo Luật Hòa giải cơ sở) hoặc hòa giải thương mại (nếu có yếu tố liên quan đến các giao dịch thương mại).
Hòa giải ở cơ sở: Theo quy định của pháp luật về hòa giải ở cơ sở, các tổ hòa giải tại các cộng đồng dân cư (như thôn, xóm, tổ dân phố) sẽ đứng ra giúp các bên tìm ra giải pháp thỏa đáng. Điều này có thể là biện pháp thuận tiện và tiết kiệm cho các bên, tránh việc phải đưa tranh chấp ra các cơ quan pháp lý cấp cao hơn.
Trước khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp: Để tranh chấp đất đai được giải quyết tại các cơ quan có thẩm quyền (như tòa án hay UBND cấp huyện, cấp tỉnh), trước tiên các bên phải thực hiện hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã, nơi có đất tranh chấp. Đây là một bước bắt buộc trước khi đưa tranh chấp ra các cơ quan cấp cao hơn.
Hòa giải bắt buộc: Nếu các bên không thực hiện hòa giải tại UBND cấp xã trước khi khởi kiện, tòa án sẽ trả đơn khởi kiện, hoặc UBND cấp huyện, UBND cấp tỉnh sẽ từ chối tiếp nhận đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai dù thuộc thẩm quyền của các cơ quan này. Điều này có nghĩa là bước hòa giải ở cấp xã là một thủ tục pháp lý bắt buộc mà không thể bỏ qua nếu các bên muốn tiếp tục yêu cầu giải quyết tranh chấp tại các cơ quan nhà nước.
Quy định cụ thể: Nội dung này được quy định rõ tại khoản 2 Điều 236, giúp đảm bảo rằng trước khi các tranh chấp đất đai được đưa ra tòa án hoặc cơ quan nhà nước cấp cao hơn, các bên phải có cơ hội hòa giải tại cấp cơ sở. Điều này không chỉ giúp giảm tải cho hệ thống tòa án, mà còn thúc đẩy giải quyết mâu thuẫn ngay từ đầu, khi các bên còn có thể tự thỏa thuận với nhau.
Như vậy, theo quy định của pháp luật Việt Nam, tranh chấp đất đai phải hòa giải trước khi có thể đưa ra tòa án giải quyết. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số trường hợp ngoại trừ cụ thể như:
Tranh chấp liên quan đến quyền lợi của Nhà nước, ví dụ như tranh chấp giữa cá nhân và Nhà nước về việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư, hoặc tranh chấp liên quan đến đất công.
Trường hợp hòa giải không thành công: Sau khi hòa giải không thành công hoặc các bên không đồng ý với kết quả hòa giải, họ có quyền khởi kiện ra tòa án để giải quyết tranh chấp.
Trường hợp các bên có thỏa thuận không hòa giải (chẳng hạn trong trường hợp các bên không có thiện chí hòa giải hoặc tranh chấp không thể giải quyết qua hòa giải).
Tranh chấp đất đai có bắt buộc phải hòa giải không?
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, Ủy ban nhân dân cấp xã (gồm xã, phường, thị trấn) là cơ quan có thẩm quyền hòa giải tranh chấp đất đai. Cụ thể, cơ quan có thẩm quyền hòa giải trong tranh chấp đất đai được quy định như sau:
Ủy ban nhân dân cấp xã
Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ thành lập tổ hòa giải (gồm đại diện của Ủy ban nhân dân, cán bộ địa chính và các tổ chức khác nếu cần thiết) để tiến hành hòa giải các tranh chấp đất đai.
Quy trình hòa giải
Thủ tục hòa giải thường bắt đầu khi một bên trong tranh chấp nộp đơn yêu cầu hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp.
Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ tổ chức hòa giải trong 30 ngày kể từ khi nhận được yêu cầu hòa giải.
Nếu hòa giải thành công, các bên sẽ ký biên bản hòa giải và có thể thi hành thỏa thuận.Nếu hòa giải không thành công, các bên có quyền khởi kiện tại Tòa án nhân dân.
Trường hợp tranh chấp không thuộc thẩm quyền hòa giải tại cấp xã
Trong một số trường hợp đặc biệt (ví dụ, tranh chấp liên quan đến đất công, đất quốc phòng, hoặc tranh chấp về quyền lợi của Nhà nước), thì các bên có thể không phải hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã mà có thể giải quyết trực tiếp qua các cơ quan chức năng khác, như Tòa án nhân dân hoặc Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Hòa giải tranh chấp đất đai có tính pháp lý không?
Có. Biên bản hòa giải thành công tại cơ sở sẽ có giá trị pháp lý và có thể được thi hành như một quyết định hành chính.
Có phải mọi tranh chấp đất đai đều phải qua hòa giải trước khi khởi kiện?
Có. Trừ một số trường hợp đặc biệt như tranh chấp quyền sở hữu đất đai giữa các tổ chức, mọi tranh chấp đất đai đều phải trải qua hòa giải tại cấp cơ sở trước khi được đưa ra tòa.
Các bên có thể từ chối tham gia hòa giải tranh chấp đất đai không?
Không. Các bên tranh chấp có nghĩa vụ tham gia hòa giải tại cơ sở (Ủy ban nhân dân cấp xã), trừ khi tranh chấp đã được thụ lý tại tòa án.
Hy vọng bài viết “Tranh chấp đất đai có bắt buộc phải hòa giải không” của ACC HCM đã cung cấp cho bạn thông tin hữu ích về quy trình hòa giải trong tranh chấp đất đai. Nếu bạn cần hỗ trợ thêm, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi để được tư vấn chi tiết.
