Mức xử phạt xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp​

Việc sử dụng đất nông nghiệp vào mục đích xây dựng không chỉ làm suy giảm diện tích đất canh tác mà còn vi phạm các quy định pháp luật nghiêm ngặt. Hiểu rõ các mức xử phạt xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp là cần thiết để mọi người nhận thức được hậu quả và tránh các rủi ro pháp lý. Trong bài viết này, ACC HCM sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các quy định pháp luật hiện hành cũng như mức xử phạt cụ thể, giúp bạn có cái nhìn toàn diện về vấn đề này và tuân thủ đúng quy định đất đai.

1. Xây dựng trên đất nông nghiệp có được không?

Theo quy định pháp luật Việt Nam, đất nông nghiệp là loại đất chuyên dụng cho các hoạt động sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, và các hoạt động khác có liên quan. Việc xây dựng trên đất nông nghiệp khi chưa được phép chuyển đổi mục đích sử dụng đất là hành vi vi phạm pháp luật. Căn cứ theo quy định của pháp luật thì đất nông nghiệp sẽ được phân loại như sau:

• Đất trồng cây hàng năm gồm đất trồng lúa và đất trồng cây hàng năm khác
• Đất trồng cây lâu năm
• Đất rừng sản xuất
• Đất rừng phòng hộ
• Đất rừng đặc dụng
• Đất nuôi trồng thủy sản
• Đất làm muối
• Đất nông nghiệp khác gồm đất sử dụng để xây dựng nhà kính và các loại nhà khác phục vụ mục đích trồng trọt, kể cả các hình thức trồng trọt không trực tiếp trên đất; xây dựng chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm và các loại động vật khác được pháp luật cho phép; đất trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản cho mục đích học tập, nghiên cứu thí nghiệm; đất ươm tạo cây giống, con giống và đất trồng hoa, cây cảnh.

Căn cứ theo quy định về mục đích sử dụng đất như sau: 

• Đúng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và đúng mục đích sử dụng đất.
• Tiết kiệm, có hiệu quả, bảo vệ môi trường và không làm tổn hại đến lợi ích chính đáng của người sử dụng đất xung quanh.
• Người sử dụng đất thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình trong thời hạn sử dụng đất theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Như vậy muốn xây dựng nhà ở trên đất nông nghiệp thì cần phải chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp. Nếu chưa chuyển mục đích sử dụng đất mà gia đình bạn xây dựng nhà ở trên đất trồng cây lâu năm là trái quy định của pháp luật. Mặc dù đất nông nghiệp không được phép xây dựng tùy tiện, nhưng có một số trường hợp đặc biệt được cho phép. Các trường hợp này thường liên quan đến các mục đích hỗ trợ sản xuất nông nghiệp hoặc xây dựng phục vụ sinh hoạt nhưng cần phải được phê duyệt. Các trường hợp được phép bao gồm:

• Xây dựng nhà kho, nhà xưởng phục vụ sản xuất nông nghiệp: Chủ đất có thể xin phép xây dựng kho, xưởng hoặc các công trình phụ trợ trên đất nông nghiệp để phục vụ quá trình sản xuất. Tuy nhiên, việc xây dựng phải tuân theo quy hoạch sử dụng đất và được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.
• Xây dựng nhà ở cho người trực tiếp lao động nông nghiệp: Trong một số khu vực nông thôn, pháp luật cho phép xây dựng nhà ở tạm trên đất nông nghiệp cho người trực tiếp sản xuất. Điều này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động trong quá trình canh tác và chăm sóc cây trồng, vật nuôi.

Như vậy, các trường hợp trên đều cần phải có sự đồng ý và phê duyệt từ cơ quan chức năng, nếu không sẽ bị coi là vi phạm và phải chịu xử phạt.

>>> Bạn có thể đọc thêm bài viết về: Đất ONT là gì? Mục đích sử dụng đất ONT là gì?

2. Mức xử phạt xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp 

Theo quy định của pháp luật việc chuyển đất trồng cây hàng năm khác, đất trồng cây lâu năm, đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối, đất nông nghiệp khác sang đất phi nông nghiệp tại khu vực nông thôn thì hình thức và mức xử phạt như sau:

Diện tích	Mức xử phạt
Dưới 0,02 héc ta	3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng
Từ 0,02 héc ta đến dưới 0,05 héc ta	5.000.000 đồng đến 8.000.000 đồng
Từ 0,05 héc ta đến dưới 0,1 héc ta	5.000.000 đồng đến 8.000.000 đồng
Từ 0,1 héc ta đến dưới 0,5 héc ta	15.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng
Từ 0,5 héc ta đến dưới 1 héc ta	30.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng
Từ 01 héc ta đến dưới 3 héc ta	50.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng
Từ 3 héc ta trở lên	100.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng

Đáng chú ý là hành vi chuyển đất trồng cây hàng năm khác, đất trồng cây lâu năm, đất nuôi trồng thủy sản, đất làm muối, đất nông nghiệp khác sang đất phi nông nghiệp tại khu vực đô thị thì hình thức và mức xử phạt bằng 2 lần mức phạt trên. Ngoài việc xử phạt hành chính, các biện pháp khắc phục hậu quả cũng là một phần quan trọng nhằm đảm bảo trật tự sử dụng đất. Theo quy định, khi vi phạm bị phát hiện, chủ đầu tư cần phải thực hiện các biện pháp khắc phục sau:

• Tháo dỡ công trình vi phạm: Chủ đầu tư buộc phải tháo dỡ toàn bộ công trình xây dựng trái phép để khôi phục lại nguyên trạng ban đầu của đất nông nghiệp.
• Khôi phục hiện trạng ban đầu: Chủ đầu tư phải chịu toàn bộ chi phí để khôi phục hiện trạng đất đai, trả lại đất cho mục đích nông nghiệp hoặc mục đích ban đầu trước khi xây dựng.
• Chuyển đổi mục đích sử dụng đất (nếu có điều kiện): Nếu đất có khả năng chuyển đổi và phù hợp với quy hoạch, chủ đầu tư cần làm thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng theo quy định để hợp pháp hóa việc sử dụng đất. Tuy nhiên, quá trình này đòi hỏi sự chấp thuận từ cơ quan chức năng và phải nộp phí chuyển đổi.

Việc xử lý hành vi xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp là cần thiết nhằm bảo vệ tài nguyên đất đai, duy trì trật tự xã hội và hỗ trợ phát triển nông nghiệp bền vững. Hy vọng thông qua những quy định về mức xử phạt và các biện pháp khắc phục hậu quả, người dân sẽ có ý thức hơn về tầm quan trọng của việc tuân thủ quy định pháp luật trong sử dụng đất nông nghiệp.

>>> Xem thêm bài viết về: Thủ tục giao đất cho tổ chức sử dụng đất theo quy định

3. Quy trình xử phạt xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp 

Việc xử phạt các hành vi xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp là quy trình phức tạp, đòi hỏi tuân thủ các bước và nguyên tắc pháp lý để đảm bảo tính minh bạch và công bằng. Quy trình này thường được thực hiện chặt chẽ, qua nhiều giai đoạn và cần sự tham gia của các cơ quan chức năng. Dưới đây là quy trình xử phạt chi tiết đối với các trường hợp xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp.

3.1. Phát hiện và lập biên bản vi phạm

Quá trình xử lý bắt đầu khi các cơ quan quản lý địa phương hoặc lực lượng thanh tra xây dựng phát hiện ra hành vi xây dựng trái phép. Ngay khi có dấu hiệu vi phạm, cán bộ thanh tra hoặc cơ quan có thẩm quyền sẽ tiến hành kiểm tra hiện trường để ghi nhận tình trạng vi phạm. Việc lập biên bản vi phạm là một bước quan trọng, trong đó:

• Thông tin vi phạm: Biên bản phải ghi rõ vị trí xây dựng, thông tin chủ đầu tư, diện tích vi phạm, và các đặc điểm của công trình xây dựng trái phép.
• Tình trạng công trình: Các thông tin chi tiết về giai đoạn xây dựng của công trình (đã hoàn thành, đang xây dựng, hoặc mới khởi công) cũng cần được ghi nhận cụ thể.
• Chứng cứ kèm theo: Nếu có thể, cơ quan chức năng sẽ thu thập hình ảnh, video hoặc các tài liệu liên quan để làm bằng chứng xác thực cho hành vi vi phạm.

3.2. Thông báo và yêu cầu chấm dứt hành vi vi phạm

Sau khi lập biên bản vi phạm, cơ quan chức năng sẽ gửi thông báo yêu cầu chấm dứt hành vi xây dựng trái phép đến chủ đầu tư. Thông báo này được lập theo mẫu và gửi đến tận tay hoặc qua đường bưu điện, tùy thuộc vào quy định và tình hình thực tế. Nội dung thông báo bao gồm:

• Thời hạn ngừng thi công: Thông báo quy định rõ thời hạn mà chủ đầu tư phải ngừng các hoạt động xây dựng để tránh làm gia tăng mức độ vi phạm.
• Hướng dẫn khắc phục vi phạm: Chủ đầu tư được yêu cầu ngừng thi công và khôi phục lại hiện trạng đất nông nghiệp như trước khi xây dựng.
• Thời gian xử lý: Nếu chủ đầu tư không thực hiện ngừng thi công hoặc khôi phục hiện trạng trong thời gian yêu cầu, cơ quan chức năng có quyền tiến hành các bước xử phạt và cưỡng chế.

3.3. Xử phạt hành chính

Nếu chủ đầu tư không thực hiện các yêu cầu chấm dứt vi phạm, cơ quan chức năng sẽ tiến hành xử phạt hành chính. Quá trình xử phạt hành chính bao gồm các yếu tố sau:

• Mức phạt tiền: Phụ thuộc vào diện tích vi phạm, loại đất và mức độ vi phạm, mức phạt có thể dao động từ vài triệu đến hàng trăm triệu đồng.
• Quyết định xử phạt: Sau khi xác định mức phạt, cơ quan có thẩm quyền sẽ ban hành quyết định xử phạt chính thức, trong đó ghi rõ mức phạt và thời gian để chủ đầu tư nộp phạt.
• Thanh toán phạt: Chủ đầu tư phải nộp phạt đúng hạn, và nếu không, họ sẽ phải chịu các biện pháp bổ sung như cưỡng chế thi hành.

3.4. Cưỡng chế tháo dỡ công trình vi phạm

Nếu chủ đầu tư không tuân thủ việc nộp phạt hoặc tiếp tục hành vi xây dựng, cơ quan có thẩm quyền sẽ tiến hành cưỡng chế tháo dỡ công trình vi phạm. Quy trình cưỡng chế được thực hiện chặt chẽ để đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật:

• Thông báo cưỡng chế: Trước khi thực hiện cưỡng chế, cơ quan chức năng sẽ gửi thông báo cưỡng chế đến chủ đầu tư, quy định rõ thời gian và phương thức tháo dỡ.
• Thực hiện cưỡng chế: Các biện pháp cưỡng chế bao gồm huy động nhân lực và thiết bị để tháo dỡ công trình vi phạm dưới sự giám sát của các cơ quan liên quan.
• Chi phí cưỡng chế: Mọi chi phí phát sinh từ quá trình cưỡng chế sẽ do chủ đầu tư chịu trách nhiệm thanh toán. Nếu không thực hiện nghĩa vụ này, cơ quan chức năng có thể tiếp tục áp dụng các biện pháp xử lý khác để thu hồi chi phí.

3.5. Khôi phục hiện trạng đất nông nghiệp

Sau khi hoàn tất cưỡng chế, chủ đầu tư sẽ phải chịu trách nhiệm khôi phục hiện trạng của khu đất nông nghiệp như ban đầu. Việc khôi phục này nhằm đảm bảo rằng đất đai có thể tiếp tục sử dụng cho mục đích nông nghiệp hoặc giữ nguyên tính chất ban đầu:

• Làm sạch và san lấp mặt bằng: Chủ đầu tư phải thực hiện các biện pháp san lấp và làm sạch khu vực vi phạm để loại bỏ các dấu vết xây dựng trái phép.
• Đảm bảo khả năng canh tác: Trong một số trường hợp, cơ quan chức năng có thể yêu cầu bổ sung lớp đất canh tác nếu việc xây dựng gây hư hại đến tầng đất nông nghiệp ban đầu.

3.6. Giám sát và ngăn ngừa tái phạm

Cuối cùng, để đảm bảo tính hiệu quả của các biện pháp xử phạt và ngăn ngừa các hành vi vi phạm tái diễn, cơ quan chức năng sẽ tiến hành giám sát khu vực và phối hợp cùng chính quyền địa phương để thực hiện các biện pháp ngăn ngừa:

• Kiểm tra định kỳ: Tăng cường các hoạt động kiểm tra định kỳ tại khu vực đã xử lý để đảm bảo không có hành vi vi phạm tái diễn.
• Tuyên truyền pháp luật: Chính quyền địa phương có thể tổ chức các buổi tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai và xây dựng nhằm nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của người dân.

Việc xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp không chỉ gây ảnh hưởng đến tài nguyên đất đai mà còn vi phạm quy định pháp luật. Quy trình xử phạt được thực hiện nghiêm ngặt và có sự giám sát chặt chẽ để bảo vệ trật tự và tài nguyên quốc gia.

>>> Bạn có thể đọc thêm về: DTT là đất gì​? Quy định và điều kiện sử dụng đất DTT

4. Câu hỏi thường gặp 

Xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?

Có. Nếu hành vi xây dựng trái phép gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc thuộc trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Căn cứ vào mức độ vi phạm và thiệt hại do hành vi xây dựng trái phép gây ra, các điều khoản về tội hủy hoại hoặc gây thiệt hại đến tài sản có thể áp dụng theo quy định pháp luật. Ngoài ra, nếu người vi phạm cố tình tái phạm hoặc vi phạm trong các khu vực đặc biệt, hình phạt có thể nghiêm khắc hơn.

Chủ đầu tư có thể xin chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp để xây dựng hợp pháp không?

Có, trong một số trường hợp cụ thể và nếu thỏa mãn các điều kiện theo quy định pháp luật, chủ đầu tư có thể làm thủ tục xin chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp sang đất thổ cư hoặc đất phi nông nghiệp khác để tiến hành xây dựng. Tuy nhiên, thủ tục chuyển đổi này đòi hỏi phải có sự phê duyệt từ cơ quan có thẩm quyền và cần thực hiện các nghĩa vụ tài chính, chẳng hạn như nộp phí chuyển đổi và các khoản thuế liên quan.

Xây dựng các công trình nhỏ, tạm thời trên đất nông nghiệp có được phép không?

Không, ngay cả các công trình nhỏ, tạm thời cũng không được phép xây dựng trên đất nông nghiệp nếu chưa chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Việc dựng lều, kho chứa, hay các công trình tạm bợ khác đều phải có giấy phép hoặc sự phê duyệt hợp lệ từ cơ quan chức năng nếu nằm trong quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp. Nếu xây dựng không phép, chủ đầu tư vẫn có thể bị xử phạt hành chính và yêu cầu tháo dỡ.

Để tránh những rủi ro pháp lý và thiệt hại tài chính, người dân nên tìm hiểu kỹ các quy định liên quan đến sử dụng đất nông nghiệp. Nếu còn thắc mắc về mức xử phạt xây dựng trái phép trên đất nông nghiệp hoặc các thủ tục liên quan, đừng ngần ngại liên hệ ACC HCM để được tư vấn chi tiết và chính xác.